Wie herinnert zich Henri Laborit ?

Henri Laborit was een Franse geleerde, geneesheer (chirurg), neurobioloog, etholoog, gedragspsycholoog, schrijver, en filosoof. Hij bracht in 1951 een revolutie teweeg in de psychiatrie door de ontwikkeling van ‘s werelds eerste neurolepticum, en in 1960 liet hij de anesthesie een sprong maken door de introductie van GHB (Gamma-hydroxyboterzuur). Hij was ook initiator van het complex denken over de zelforganisatie bij levende wezens. Hij was ver op zijn tijd vooruit door de introductie van cybernetica en systeemleer in de studie van het menselijk gedrag.

https://fr.wikipedia.org/wiki/Henri_Laborit

Ik heb het werk van Henri Laborit ontdekt toen ik mij zestig jaar geleden ernstig vragen begon te stellen over de hersenen van de mensen om mij heen. Sinds mijn plechtige communie ben ik er namelijk van overtuigd dat daar iets grondig mee mis is. Ik geloof dat Jezus gelijk had, die hangend aan het kruis, de gevleugelde woorden sprak: ‘Vader, vergeef het hen, want ze weten niet wat ze doen’. Mensen hebben mooi praten, ze weten gewoon niet wat ze doen. Toen mijn goede vader zaliger zich aan mijn jeugdige arrogantie ergerde, gaf ik hem lik op stuk met een grappig citaat:

Ik ken twee dingen die oneindig zijn, het heelal en de domheid van de mens, maar van het eerste ben ik niet helemaal zeker. (Albert Einstein)

Ik ben er mij in de loop van mijn lang en vrolijk leven diep bewust van geworden dat ikzelf ook maar een mens ben, en dat de menselijke domheid ook mijn deel is. Ze zit ingebakken in onze cultuur en niemand ontsnapt eraan. Er worden in de rijke landen overal enorme bedragen geïnvesteerd in het hersenonderzoek, maar een vraag die geen enkele wetenschapper tot nu toe naar behoren heeft beantwoord is deze: waar zit ergens in de hersenen onze domheid? Ik geloof dat Henri Laborit het wist:

« Tant qu’on n’aura pas diffusé très largement parmi les hommes de cette planète la façon dont fonctionne leur cerveau, et tant qu’on ne leur aura pas dit que jusqu’ici ils l’ont toujours utilisé pour dominer l’autre, il y a peu de chances qu’il y ait quoi que ce soit qui change. »  (Henri Laborit, Mon oncle d’Amérique, film uit 1980)

Zolang we niet op grote schaal onder de mensen van deze planeet de manier waarop onze hersenen werken zullen verspreid hebben, en zolang we hen niet zullen gezegd hebben dat ze hun hersenen tot hiertoe altijd hebben gebruikt om baas te spelen over de andere, is er weinig kans dat er ook maar iets verandert.

Onze dominantiedrang houdt ons oliedom. Wie we ook zijn, we doen er van ’s morgens tot ’s avonds alles aan om overal baas te spelen. We willen zonder verstand van zaken over alles onze zeg hebben. We putten het milieu volledig uit met shoppen: we kunnen er niet mee stoppen. Ons geld is altijd op en het wordt elk jaar warmer. We investeren miljarden in de zoektocht naar technologische oplossingen om de planeet te redden, maar dat is vechten tegen de bierkaai. Wat kan er gedaan worden om de transitie naar een ecologisch verantwoorde omgang met het milieu mogelijk te maken? Ik denk dat Henri Laborit ook dat wist:

L’Homme n’est pas séparé de son environnement, il en fait intégralement partie. Et pour transformer l’environnement, il faut aussi transformer l’Homme. Or pour transformer l’Homme, il faut d’abord le connaître. La science commence à peine à nous fournir les rudiments de cette connaissance. (Henri Laborit, L’Homme et la Ville, 1971, Chapitre 3)

De mens is niet afgescheiden van zijn milieu, hij maakt er integraal deel van uit. En om het milieu te transformeren moeten we ook de Mens transformeren. Maar als we de Mens willen transformeren, moeten we hem eerst kennen. De wetenschap is nauwelijks begonnen ons de eerste beginselen van die kennis te verstrekken.

De wetenschap raakt niet wijs uit de Mens, ze zoekt zich een ongeluk, maar ze kan ons niet leren wie we zijn. Het vak hersenkennis staat in het onderwijs ook nergens op het programma. Gnothi seauton… Verstand is niet mogelijk zonder zelfkennis. AI? Machines kunnen onze honger naar macht niet begrijpen. Het enige wat de wetenschap ons wel duidelijk leert, is dat we, ondanks 250.000 jaar cultuur, onze hersenen nog altijd gebruiken zoals de andere zoogdieren. Wanneer de wetenschap ons vertelt dat we ons gedrag laten sturen door de aap in ons, lachen we zuur met Trump. Maar straks wordt die toch weer verkozen? En dan likt de hele wereld braaf zijn botten.

‘Ken uzelf’ was de leuze van Socrates. Maar daar liggen wij niet van wakker. Het is zomer en dan gaan we op reis.